از تولد تا ۱۲ ماهگی

بازی بدنی که حتی در نخستین ماه‌ها آغاز می‌شود، عمدتاً به رشد و تکامل اعمال حرکتی درشت (Harsh motor functions) مانند کنترل اعضا، تنه و سر کمک می‌کند. ماه اول و دوم پس از تولد، کودک علاقه به فعالیت‌های عضلانی، لگدزدن، برگشتن، غلتیدن، تکان دادن دست‌ها و سایر حرکات شناخته بدنی دارد. در یک ماهگی جغجغه را لمس نموده و زود می‌اندازد. در ۲٫۵ ماهگی می‌تواند جغجغه را تکان دهد و یکی از سرگرمی‌های او بیرون آوردن صداهای مختلف از حنجره است. از حدود ۲ یا ۳ ماهگی بازی اکتشافی که به صورت بازی با انگشتان است آغاز می‌شود. از ۱ تا ۴ ماهگی صدا و رنگ را کشف می‌کند.

کودک هنگامی به اسباب بازی نگاه خواهد کرد که اسباب بازی در معرض دید او قرار گیرد. از سه ماهگی به بعد علاقه‌اش به اسباب بازی شدیدتر خواهد شد. از این رو، می‌کوشد با حرکت هر دو دست، اسباب بازی را به سوی خود بکشد و با آن تماس حاصل نماید. در چنین سنی می‌توان یک جسم حرکت کننده را روی تختخواب بچه آویخت و تصاویر رنگی در اتاقش قرار داد. یک جغجغه یا اسباب بازی به آرامی در کنار چشمان کودک حرکت دهید به طوری که چشمان وی مسیر حرکت اسباب بازی را دنبال کند. به کودک اجازه دهید یکشی ء (جغجغه، پیمانه پلاستیکی و...) را که در دستانش می‌باشد چنگ بزند، به صدا درآورد و آن را تکان دهد. این کار موجب سرگرمی کودک می‌شود. 

کودک در ۴٫۵ ماهگی هر شی ء را که می‌بیند و در دسترسش قرار دارد برمی دارد، به طرف دهان می‌برد، می‌مکد، تکان می‌دهد و پرت می‌کند. اشیای مختلفی (مانند قطعات و پیمانه‌ها...) در اختیارش قرار دهید تا آن‌ها را بگیرد. از آن جا که کودک احتمالاً دوست دارد این اشیا را در دهان قرار دهد، پیشاپیش از اندازه و تمیز بودن آن‌ها، که قابل بلعیدن نباشند، اطمینان پیدا کنید. با تکان دادن یک جغجغه در پشت سر کودک، به او اجازه برگشتن و گرفتن آن را بدهید.

در ۵ ماهگی بررسی اسباب بازی‌ها با چشم، خیره شدن به دست‌ها و زیاد شدن حرکات صدایی موجب تفریح و لذت کودک است. وقتی که مکعبی در دسترس کودک قرار می‌گیرد، با خوشحالی آن را می‌گیرد. در ۶ ماهگی  خندیدن، پرتاب کردن اسباب بازی‌ها و لذت بردن از صدای به زمین خوردن آن‌ها و کشیدن اسباب بازی‌ها به طرف خود، اگر به نخ بسته شده باشند، کودک را به وجد می‌آورند. کودک در این سن به مدت پنج الی ده دقیقه می‌تواند خودش را با اسباب بازی‌هایش سرگرم کند و نیز اشیا را از یک دست به دست دیگر انتقال دهد. علاقه زیادی دارد که به همه چیز دست بزند. می‌خواهد همه چیز را در دهان بگذارد؛ اسباب بازی‌ها را از طریق نگاه کردن، لمس کردن، در دهان گذاشتن و به زمین زدن کشف کند. بنابراین، اجازه دهید که کودک با وسایل معمولی خانه مثل بشقات، قابلمه، قاشق، روزنامه، پارچه و مانند آن‌ها بازی کند. همچنین صورتش را با کشیدن ملحفه مخفی می‌کند و سپس آن را کنار می‌زند.

در ۷ ماهگی، دست کاری اشیای محیط زندگی، مچاله کردن کاغذ، بازی با قاشق و فنجان، برداشتن کلاه از سر، پایین کشیدن جوراب‌های خود، بازی با آب، خنده و دست تکان دادن و فریاد کشیدن در مقابل افراد آشنا و سر را برای مخفی شدن و بازی کردن گرداندن، از انواع بازی‌های این سن است. کودک در این سن می‌تواند اسباب بازی را از یک دست به دست دیگر بدهد، آن را بیندازد و نگاه کند که کجا می‌افتد؛ اسباب بازی را روی سطحی که تولید صدا می‌کند، به حرکت درآورد و از میان اسباب بازی‌ها، اسباب بازی‌های حرکت دار و صدادار را ترجیح می‌دهد. اسباب بازی را با یک تکه نخ طوری متصل کنید که کودک بتواند آن را در طول اتاق، میز یا تختخواب بکشد. کودک در ۷ ماهگی دستش را زیر شیر آب می‌گیرد و از ریزش آب بر روی آن لذت می‌برد.

بازی تقلیدی مانند تقلید از آهنگ صدای مادر و سایر پرستاران در ۷ تا ۸ ماهگی به روشنی قابل مشاهده است. با کودک صحبت کنید و صدایش را تقلید کنید، به ویژه وقتی که به او غذا می‌دهید یا لباسش را تعویض می‌کنید. درباره غذا و لباس با او صحبت کنید. برای مثال، بگویید: حالا دکمه را می‌بندم. درباره تصاویری که او می‌بیند با او صحبت کنید. از مکالمه بچه گانه استفاده نکنید. وقتی که کودک صحبت می‌کند، مستقیماً به او نگاه کنید. از جملات کامل و درست استفاده کنید. از بازی‌هایی که نوعی بازی با کلمات است استفاده کنید. کلمات ساده مانند سلام، بابا و... را تکرار کنید.

در ۸ ماهگی از میان اسباب بازی‌ها، آن را که دوست دارد، انتخاب می‌کند. اگر شی ء از گهواره بیرون بیفتد خود را به طرف آن می‌کشاند. در هشت الی یازده ماهگی اسباب بازی‌هایی را که از دید او پنهان شده است، فعالانه جست وجو می‌کند و برای به دست آوردن آن‌ها موانع را کنار می‌زند. در ۸ ماهگی اسباب بازی‌های خود را پرتاب می‌کند. این کار برای کودک یک نوع بازی تلقّی می‌شود. نوع دیگر بازی، به هم زدن دوشی ء یا دو مکعب یا دو اسباب بازی است.

در ۸ الی ۱۲ ماهگی، پرتاب کردن اشیا هرچه بیش‌تر و هرچه دورتر سرگرمی کودک است. بنابراین، اسباب بازی‌های نشکن را در اختیار او بگذارید. روی میز کوچک غذاخوری او اسباب بازی‌های کوکی را قرار دهید. خرسی که می‌رقصد یا لاک پشتی که سرش را تکان می‌دهد، کودک را تا سرحد اشک ریختن می‌خنداند. عروسک‌هایی که می‌توان آن‌ها را با پیچاندن به هر شکلی درآورد نیز کودک او را خوشحال خواهند کرد. در موقع حمام کردن او، از حیوانات شناور مثل ماهی قرمز، اردک، نهنگ و یا قورباغه استفاده کنید.

در ۹ الی ۱۰ ماهگی اگر کودک دیگری بخواهد اسباب بازی او را بگیرد، مقاومت می‌کند. در نه ماهگی اگر به اسباب بازی نخ وصل کنیم، آن را به طرف خود می‌کشاند. اگر شیئی را مخفی کنند برای پیدا کردن آن کنجکاوی می‌کند. در هشت الی نه ماهگی اسباب بازی خود را به کودکان دیگر می‌دهد. کودک در ده ماهگی بر اعصاب حرکتی تسلط بیش‌تری می‌یابد، می‌ایستد و اسباب بازی را به دست می‌گیرد و اگر آن را در برابر دیدگانش زیرِ پوششی پنهان کنند، می‌رود و برمی دارد. در این دوره کودک برای کشف و یافتن دنیای اطرافش تلاش می‌کند. اشیا را در دست می‌گیرد و به دفعات می‌چرخاند و آن‌ها را در بین انگشتانش نگه می‌دارد و اغلب به طرف دهان خود می‌برد. شیئی را که در دست دارد، روی چیزی می‌کوبد و از این کار لذت می‌برد. در این سن، کودک دوست دارد اشیا را قطعه قطعه کند و از داخل کردن یکشی ء درشی ء دیگر لذت می‌برد. اشیا را داخل جعبه می‌گذارد و مجدداً بیرون می‌آورد. با دست‌ها به صورت بال زدن پرندگان بازی می‌کند. اگر در دستش یک اسباب بازی باشد، ولی اسباب بازی دیگری به وی داده شود آن را هم می‌گیرد و سعی می‌کند هر دو اسباب بازی را در یک دست نگه دارد. در سن ۱۰ الی ۱۲ ماهگی مداد در دست می‌گیرد.

کودک در سن ۱۱ و ۱۲ ماهگی با گرفتن نخی که به ماشین اسباب بازی یا وسایل چوبی بازی‌اش بسته شده، می‌تواند آن‌ها را به طرف خود بکشد. به اجسام کوچکی مانند دکمه، چشم شیشه‌ای و حفره‌ها علاقه مند است. از بازی‌های مشترک (دالی، مخفی کردن اجسام و دنبال هم کردن) لذت می‌برد. در یک سالگی از اسباب بازی‌های کوکی که راه می‌روند و صدا می‌دهند خوشش می‌آید و توجهش به آن‌ها جلب می‌شود. همچنین به پرنده‌ها، حیوانات، وسایل نقلیه و کسانی که حرکت می‌کنند نیز توجه می‌کند. می‌توان او را نشاند و با قل دادن توپ، او را با توپ بازی آشنا کرد. کودک تا یک سالگی با هر وسیله‌ای که در اختیارش قرار گیرد، بازی می‌کند و آن‌ها را از چند جنبه مورد بررسی قرار می‌دهد؛ از لحاظ زبری، نرمی، طعم، صدا و امثال آن. برای بچه‌های این سن جغجغه، عروسک و حلقه‌های نرمی که تمیز کردن آن‌ها آسان باشد بسیار مناسب است.

کودکی که تازه می‌خواهد راه بیفتد به اشیایی علاقه دارد که بتواند با آن‌ها کاری انجام دهد نه چیزهایی که فقط آن‌ها را بنگرد یا لمس کند. کاسه‌های پلاستیکی رنگارنگ، عروسکی که آن را دربغل بگیرد، بادکنک رنگی، توپ خوش رنگ و بازیچه‌ای مثل روروئک که کودک آن را به سمت جلو هل بدهد از وسایل مطلوب او در این سن هستند. کودک در یک سالگی به اسباب بازی‌هایی مثل توپ، قطعات خانه سازی، حیوان یا ماشینی که بتوان آن را به دنبال خود کشید، لیوان و مکعب‌های توخالی که بتوان آن‌ها را در داخل هم جای داد یا بر روی هم چید، نیاز دارد. اسباب بازی‌ها باید در آغاز زندگی تا یک سالگی سبک و صدادار باشند. کودک در یک سالگی از اسباب بازی‌های کوکی که راه می‌رود و صدا می‌دهند، خوشش می‌آید و توجهش به آن‌ها جلب می‌شود.

 اسباب بازی‌های زیر برای سن یک الی دوازده ماهگی پیشنهاد می‌گردد:

جغجغه، عروسک پارچه‌ای، حلقه‌های پلاستیکی، مکعب‌های چوبی، توپ خوش رنگ، روروئک، بادکنک رنگی، کاسه‌های پلاستیکی رنگارنگ و انواع لیوان بزرگ و کوچک، پیمانه‌های پلاستیکی رنگارنگ، قطعات درشت خانه سازی، مکعب‌های توخالی، اسباب بازی‌های صدادار (دایره زنگی، طبل و...)، اسباب بازی‌های کوکی، اشیای شناور برای آب بازی (ماهی، اردک پلاستیکی و...)، ماشین، گاری و حیوان که بتوان آن‌ها را با نخ به دنبال خود کشید، وسایل معمولی خانه مثل بشقاب، قابلمه، قاشق، فنجان و...